Бишкекте Кыргызстандын энергетика тармагына арналган тегерек стол өттү

Жыйындын катышуучулары тармактагы актуалдуу маселелерди жана чечимдерди кабыл алуу процессине коомчулуктун катышуусун жана энергетика тармагын өнүктүрүүнүн мындан аркы багытын аныктоону талкуулашты.

Өз сөзүндө Энергетика жана өнөр жай министри Кубанычбек Турдубаев Кыргызстандагы энергетика тармагынын кейиштүү абалын белгилеп, ушул тармактагы курч көйгөйлөргө токтолду.

“Кыргызстандын энергетикалык тармагы өлкөнүн экономикасынын негизги компоненттеринин бири. Өлкөнүн көзкарандысыз жашоо тарыхынын аралыгында ал аёосуз эксплуатацияланып, Совет доорунда ага мүнөздүү болгон ири ресурстарды иштеп чыккан. Ал өлкөнүн жогорку жетекчилигин курчап турган ак ниетсиз адамдардын кеңири катмарынын байыган булагы болгон. Биз бул жөнүндө түздөн-түз сүйлөшүбүз керек”, — деди Турдубаев.

Ошондой эле, ал Кыргызстан чакан ГЭСтердин, шамал жана күн электр станцияларынын өлкөсү болушу керектигин белгиледи.

“Өлкөнүн ар бир жашоочусу, мүмкүн болсо, өзүнүн үй-бүлөлүк ГЭСин курууга мүмкүнчүлүк алышы керек. Дарыя агып өткөн ар бир айылда өзүнүн ГЭСи, шамал же күн электр станциясы бар. Булар долбоорлор эмес, бирок ишке ашырыла турган нерселер”, — деди министр.

Жыйында Дүйнөлүк Банктын энергетика боюнча улук адиси Юин Ву да тармак боюнча оюн ортого салды. Ал белгилгендей, энергетика эскирген инфраструктура жана инвестициялардын жетишсиздигинен олуттуу жоготуулар менен мүнөздөлөт.

“Бул кардарларды тейлөө сапатын төмөндөтөт. Өндүрүүчү кубаттуулуктардын болжол менен жарымы иштөө мөөнөтүн аяктаган, 60-70-жылдары курулган көптөгөн электр өткөргүч мунаралардын абалы оор”, — деди ал.

Ал ошондой эле жакынкы жылдары тармак ички суроо-талапты жана экспорттук милдеттенмелерди аткара албай тургандыгын белгиледи.

“Ошол эле учурда, өлкөдө гидро жана күн энергиясы өзүнчө, ал эми көпчүлүгү колдонулбайт. Тарифтер негизинен социалдык себептерге байланыштуу чыгымдарды алмаштыруу деңгээлинен төмөн белгиленет. Баа дүйнөдөгү эң төмөн көрсөткүчтөрдүн катарына кирет. Комиссиялык чыгымдарды жабуу үчүн жетиштүү кирешенин жоктугу, сектор тышкы жана бюджеттик насыяларга көз каранды. Турак жай наркынан төмөн тарифтер структуралык тартыштыктын негизи жана тармактын өнүгүүсүнө тоскоол болуп жатат”, — деп кошумчалады Юин Ву.

Энергетика жана өнөр жай министринин орун басары Нурдин Кожогулов болсо энергетикалык компаниялардын карыздык милдеттенмелеринин көлөмү болжол менен 129,1 млрд сом экенин айтты.

“Орточо белгиленген тариф электр энергиясынын өздүк наркын жаппайт, ал 2020-жылы 1 киловатт-саат электр энергиясына эки сомдон ашты. Ошентип, энергетикалык компаниялар чыгымдарды оптималдаштырууга аргасыз болушууда. Бирок, чыгымдарды мажбурлап кыскартуу жана оңдоо иштеринин жана капиталдык салымдардын толук каржыланбай калышы авариялардын жана өчүрүүлөрдүн көбөйүшү сыяктуу көрсөткүчтөр боюнча терс натыйжаларга алып келиши мүмкүн”, — деди Кожогулов.

Энергохолдингдин төрагасы Бакыт Сыдыков өз докладында энергетика тармагына тышкы кысым энергетикалык компаниялардын жогорку карыз жүгү тарабынан көрсөтүлүп жаткандыгын белгиледи.

“Ушул жылдын 1-январына карата карыздын жалпы суммасы 129,1 миллиард сомду түздү, карыздын түзүмүндө 52% “НЭСК” ААК, 44% Электр станциялары” ААК жана 4% РЭКтер бар. Насыяга алынган каражат “Датка-Кемин”, “Датка-Юг”, Бишкек шаарындагы ЖЭБди модернизациялоо долбоорлорун ишке ашырууга жумшалган. Учурда Токтогул, Үч-Коргон жана Ат-Башы ГЭСтерин реконструкциялоо, Арка массивин электр менен жабдуу, CASA-1000, Камбарата-2 ГЭСинин газ турбинасын ишке киргизүү долбоору жүрүп жатат”, — деп сөзүн жыйынтыктады Сыдыков.

Энергетика боюнча эксперт Батыркул Баетов министрлик үчүн бир катар милдеттерди, анын ичинде экономикалык жана базар мыйзамдарына негизделген тарифтик саясатты, кайчылаш субсидияларсыз белгиледи:

“Тарифти кескин көтөрө албаган шартта биз керектөөчүлөрдү энергияны үнөмдөөгө түрткү бере турган механизмдерди табышыбыз керек”.

Баетов коррупцияга каршы күрөштү дагы бир милдет деп атап, анда ал эки рычагды сунуштады.

Тегерек столдо башка эксперттер дагы сөз сүйлөп, бул тармакта өткөн жылдардагы катачылыктарды белгилешти жана каатчылыктан чыгуунун келечектеги пландары жөнүндө сүйлөшүштү.