“Эми Түркмөнстан менен алакалар ылдамдайт” – саясат таануучу Д.Бердаков

Кыргызстандын Президенти Садыр Жапаровдун Түркмөнстанга болгон иш сапарынын жыйынтыгында абдан маанилүү жана стратегиялык келишимдер түзүлдү, эми алардын майда иштери калды.

“Эльчи” коомдук жана саясий изилдөө борборунун директору Денис Бердаков мамлекет башчысы С.Жапаровдун Ашхабадга болгон расмий иш сапарын ушундайча мүнөздөдү.

“Жапаровдун Түркмөнстанга болгон иш сапарынын жыйынтыгы абдан кызыктуу. Биринчиден, иш сапар тарыхый жактан күтүлбөсө да маанилүү болду. Себеби биздин Түркмөнстан менен экономикалык алакаларыбыз начар. Болжол менен өз ара соодада болжол менен 7 миллион доллар. Бул визитке чейин, бизде потенциал өтө жогору болгонуна карабастан, экономикалык кызыкчылыктардын өз ара кесилиштери көп болгон жок. Буга чейин аны колдонсо болмок”, — дейт саясат таануучу.

Бирок, азыр, ал белгилегендей, Борбор Азия таптакыр жаңы чакырыктарга туш болду. Бул бирдиктүү рынокту түзүү – бардык мамлекет башчыларынын баарлашуусу үчүн бирдиктүү формат.

«Жаңы доор ачылды деп айта алабыз. Негизинен Өзбекстан дүйнөгө ачылгандан кийин. Азыр Борбор Азияда абдан кызыктуу процесстер жүрүп жатат. Бардык өлкөлөрдүн ортосундагы экономикалык өз ара аракеттенүүнүн жаңы сапаттык деңгээли жигердүү курулуп жатат. Кыргызстан бул жактан артта калган жок. Ошондой эле, ал ар бир өлкө менен жекече байланышты чыңдап, буга чейин болгон долбоорлорду чыңдап, жаңы багыттарда иштеп жатат. Президентибиз кандай жаңы багыттарды ачты? Бул Түркмөнстанда өтө жогорку сапаттагы жынсы, жибек жана башка кездемелер өндүрүлөт. Ал эми Кыргызстанда тигүүчүлөрдүн саны көп,  эркектер, балдар, спорт кийимдерин чыгаруу боюнча күчтүү, атаандаштыкка жөндөмдүү жана ийкемдүү тармак бар. Бирок бизде кездеме жана аксессуарлар жетишсиз. Эми болсо кездемелерди Түркмөнстандан жеткирсе болот. Менимче бул өтө прагматикалык нерсе. Жакынкы бир жарым жылда товар жүгүртүүнү миллиондогон долларга көбөйтүүгө болот. Буга чейин буга саясий эрк, иш сапарлар жана келишимдер жетишсиз болчу. Бишкекте Түркмөнстандын соода үйүн куруу боюнча келишимдин болгону жакшы. Эми иш тезирээк жүрөт деп ойлойм”, — дейт серепчи.

Ошого карабастан, Денис Бердаков белгилегендей, С.Жапаровдун Түркмөнстанга болгон иш сапарынын негизги өзгөчөлүгү — газ жеткирүү боюнча сүйлөшүүлөр. “Эльчи” коомдук жана саясий изилдөө борборунун директору Түркмөнстан, биринчи кезекте, Кытайга саткан газ запасы боюнча дүйнөлүк лидерлердин бири болгон энергетикалык ресурстардын, газдын ири кампасы экендигин эске салды.

«Сегиз жылдан ашуун убакыттан бери Түркмөнстандан Кытайга Кыргызстан аркылуу D тармагын куруу долбоору талкууланып келген. Долбоор тоңдурулган, бирок дүйнөдөгү жана Кытайдын айланасындагы азыркы геосаясий претурбацияларга байланыштуу, бул филиалдын мааниси абдан чоңоюп баратат. Мына ушул жерде, айрыкча, президент Садыр Жапаров бул теманы улам козгоп, улам көтөрүп, Кытай капиталын бул газ түтүгүнүн курулушуна инвестиция салууга даяр экендигин көрсөтүп жатат, анын ижарасынан биз жакшы акча алабыз. Бул жумуш орундары. Эң негизгиси, биз Түркмөнстандан келип жаткан бул газ түтүгүнө кирип, өтө арзан көлөмдөгү газды алууга укуктуу болобуз», — дейт саясат таануучу.

Д.Бердаков белгилегендей, бул Кыргызстандын экономикасын сапаттуу түрдө көтөрүүгө, Бишкек жана Ош ЖЭБдерин газга өткөрүүгө, унааларды газга чыгарууга мүмкүндүк берет.
«Азыр баа болжол менен 15-18 сомду түзөт, бул базардагы баалар. Ал Өзбекстандан газ алып жаткандыгыбызга негизделген. Өзбекстан өзү газга жетпейт, ошондуктан бизге аны мүмкүн болгон баада сатат. Бирок D филиалын курбаса, арзан газ алуу мүмкүн эмес. Мындан тышкары, биз электр энергиясын Түркмөнстандан алабыз, ал жакта алар газды колдонуп электр энергиясын иштеп чыгышат. Же биз алардын арзан газын колдонуп, ТЭЦтерде өзүбүз электр энергиясын өндүрсөк болот. Түркмөнстанга болгон иш сапардын маңызы ушунда эле”, — дейт серепчи.

Анын айтымында, С.Жапаровдун Ашхабадга болгон иш сапарында стратегиялык келишим түзүлүп, эми маселе толук бойдон турат.

«Албетте, деталдарын ишке ашыруу үчүн каржылоо талап кылынат. Жана 100 миллион долларга фонд түзүү боюнча келишим болгондугу абдан жакшы. Бул фонд ушул сыяктуу долбоорлорду каржылайт деп түшүнөм. Бирок фонддун жалпы көлөмү таасирдүү. Венгрия менен алгач ал болжол менен 50 миллион долларды түзүп, кийин 16 миллион долларга чейин төмөндөгөн. Келгиле, бул жерде эмне болорун карап көрөлү.

Бирок мындай фонддорду Өзбекстан менен 200 миллион долларга, эми Түркмөнстан менен 100 миллион долларга ачуу — бул Кыргызстандын энергетикалык ресурстарга ээ болгон коңшулары менен өтө олуттуу интеграциясы жана бул биз үчүн абдан пайдалуу  деп баса белгиледи «Эльчи» коомдук жана саясий изилдөө борборунун директору Денис Бердаков.