Саясат таануучу: Кыргызстанга “түстүү ыңкылаптардын уюштуруучусунун” образын чаптаганы жатышабы?  

Казакстандагы окуялар 2022-жылдын башкы сенсациясына айланды жана ал бүткүл дүйнөдөгүдөй эле “реактивдүү” интернеттин ылдамдыгы сыяктуу өзгөрүүдө. Демек, адам кырдаалдын өнүгүшүн системалуу түрдө чагылдырууга үлгүрбөй, өзүнө көрсөтүлгөн «сүрөттөрдү» байкап, комментарий берип коёт. Ал арада ар бир “сүрөттүн” артында көп баскычтуу комбинациялар бар, аларды пландаштыруу жана оңдоо “жабык режимде” жүрөт деп белгилейт саясат таануучу Шерадил Бактыгулов.

Азыркы учурга чейин эле өлкөнүн эл жашаган аймактарын баскынчылар менен террористтерден “тазалоо” жүрүп жатканы тууралуу маалымат белгилүү болуп жатат.

Ошол эле учурда чет элдик эксперттердин макалаларына жана расмий билдирүүлөргө таянсак,  “кандуу эт туурагычты” уюштурган деструктивдүү күчтөр талкаланганын айтууда. Бул арада операциянын «активдүү күч» фазасы аяктагандан кийин «тазалоо» башка ыкмалар жана каражаттар менен улантылат деп божомолдоого болот. Трагедиянын аягына чыгуусуна узак убакыт бар.

Ушуга байланыштуу суроо туулат – бул «кандуу мончонун» уюштуруучусу ким, ал эми «аткаруучусу» ким болгон?

Сөз 4-январга карата он миңдеген демонстранттар жөнүндө болуп жатат.

Картада 2022-жылдын 5-январына карата абал көрсөтүлгөн.

Казакстандын “Майданындагы” окуялардын өнүгүшү башка мамлекеттердеги ушул сыяктуу нааразылык акцияларынан айырмаланып турат. Жалпы окшоштук бар – тынч демонстрациялар башталат, бир аздан кийин кан төгүүлөр, талап-тоноолор жана мамлекеттик органдарды террористтик басып алуулар башталат. Кылмышкерлердин жетекчилиги менен Алматыдагы аянтка «боз үй шаарчасын» куруу аракети болгон. Андан ары «бийликтин өзүм билемдигинен жапа чегип», бийликти күч менен басып алуу. Бирок, Алматыда тынчтык демонстрациялардын демилгесин баскынчылар менен тоноочулардын куралдуу бандалары үзгүлтүккө учуратышты. «Күч органдарына» аларды жок кылуу тапшырылган.

Казакстанда жогорку даражалуу чиновниктердин, Форбстун тизмесиндеги бизнесмендердин жана криминалдык лидерлердин кармалышы – «күч түзүмдөрүнүн» кутумдугун көрсөтүп турат. Ошентип, тунгуч президент Нурсултан Назарбаевдин жээни Кайрат Сатыбалды дүйнөнүн эң бай адамдарынын тизмесине кирип, Казакстандагы радикалдуу диний жана этноулутчул топтордун башкы демөөрчүсү катары белгилүү. Террорчулардын машыгуу лагерлери тууралуу билдирүү да тастыкталууда.

Эң резонанстуу жана кеңири жарыяланганы Алматы облусунда болгон кайгылуу окуялардын сериясы болду. 2012-жылдын август айында Иле-Алатау улуттук паркында (Алматы облусу) 12 адам өлтүрүлгөн (бири-биринен 25 км алыстыкта ​​жайгашкан корукчулардын үйлөрүндө). Алардын арасында эркектер, аялдар, балдар болгон.

2012-жылдын август айында Алматы облусунун Баганашыл айылындагы Тан дачасында катуу атышуу учурунда үч террорист жок кылынып, алардын экөө качып кеткен. Алардын бири Саян Хайров Бишкекте кармалып, 2013-жылдын 15-июлунда Казакстанга экстрадицияланган.

Ал учурда бул лагерлерде даярдалган 20 миң террорист тууралуу маалымат күмөн жаратууда. Бул эки советтик мотоаткычтар дивизиясынын жеке батальондору жана жардамчы роталарынын жеке составы. 20 миң  машыккан террорист Алматыны басып алмак. Ошентсе да жүздөгөн, эки-үч миңдеген террористтер тууралуу сөз кылуу реалдуураак. Кандай болгон күндө да алардын басымдуу бөлүгү Казакстандын эле ар кандай улуттагы жарандары.

Ошол эле маалда интернетте “кыргыздардын” Алматыдагы талап-тоноочулукка жана бандитизмге аралашкан “көрүнүштөр” көрсөтүлүүдө. Бул дал ошол Кайрат Сатыбалдынын “оң колу” аталган, бир кезде тунгуч президент Н.Назарбаевдин режимине каршы тынч демонстранттарга кол салууну уюштурган Казакстандын башкы бандитинин оозу менен айтылды. Бул билдирүү ошол замат социалдык тармактарга кеңири тарады.

Андан соң социалдык тармактарда Казакстанда акыркы алты ай ичинде кыргыз эли социалдык нааразылык акциялары баштала электе келип, казактарды полицияга кантип туруштук берүү керек, эмне деп айтуу керек  экенин үйрөткөн деген макала пайда болду.  Ошондой эле Кыргызстанда гана Казакстандагы бийликке каршы акцияларды колдоп, ЖККУга каршы экендиктери социалдык тармактарда кеңири тараган.

Казак ЖМКларынджа токмок жеген жигит Кыргызстандан нааразылык акциясына катышуу үчүн келгенин айткан видео пайда болгон. Бишкектик социалдык тармактын колдонуучулары аны белгилүү джаз музыканты Викрам Рузахунов катары таанып, ал Казакстанга гастролдору менен байма-бай каттап тураганы белгилүү болду. Ушундан улам суроо туулат – эмне үчүн Бишкектен, Дүйшөмбүдөн, Ташкенттен учак менен адамдарды ташыйт, Казакстандын башка шаарларындагыдай эле жергиликтүү элден азыраак акчага жалдап алууга болбойт беле?

Кызыктуу жагдай, адатта, тергөө жүрүп жатканда Казакстандын укук коргоо органдары анын жыйынтыгын ачыкка чыгарбайт. Казакстандын жетекчилиги жыйынтык чыгарууга шашпоого чакырат.

Ошого карабастан, Казакстанда коомчулугунда кимдир бирөөлөр Кыргызстандын Казакстандагы нааразылык акцияларын уюштурууга катыштыгы бар деген пикирди жаратууда. Көрсө, «түстүү ыңкылаптарды уюштуруучунун» образы Кыргызстандан «калыпка» салынып жаткан турбайбы?

Мародерлор менен бандиттердин улуту жана жарандыгы болбойт. Алар үчүн «эне менен согуштун кымбаттыгы бирдей» эле. Алардын арасында ар кандай катмардагы адамдар, ошондой эле ишкерлер (негизинен микро жана кичи бизнестин өкүлдөрү) бар. Жалпысынан алганда, бул «түрдүү» аудитория болуп саналат.

Азыркы көйгөйлөргө мигранттарды аралаштыруу «күнөөлүү» кылуу – Казакстанда калыптанып калган мындай татаал маселени жөнөкөйлөтүү дегендик болуп саналат.

Пайда болгон тенденция путчисттердин «үй тапшырмасын» жана алардын планын ишке ашпай калса да, улантууну көбүрөөк эске салат. Анткени, алар эртеби-кечпи Казакстандын жарандарынын кесибине, кесибине карабастан өлүмүнө, мародерчулукка алып келген аракеттерди өз элине түшүндүрүшү керек болчу. Алар «күнөөлүүлөрдү» белгилеш керек болчу. Мындайлар, эреже катары, ар дайым «мурунку бийлик» жана «визит жебелери» деп жарыяланат.

Казакстанда тартип орноп, баары жакшы болот. «Согуштан» кийин кыргыздар менен казактар ​​социалдык тармактарда кантип баарлашат? Бул “айыптоолорду” ким иликтеп, ким улантат? Борбор Азияда тынчтык болобу?

Булак: Bulak.kg