Кыргызстандын жарандарынын Казакстандагы массалык баш- аламандыктарга катышууга эч кандай негизи жок, деп билдирди 2022-жылдын 9-январында «Элчи» коомдук-саясий изилдөөлөр институтунун жетекчиси, саясат таануучу Денис Бердаков.
Ал Кыргызстандын эксперттик коомчулугу, эли жана бийлиги Казакстан коомуна ар тараптуу колдоо көрсөтүп, бир туугандай тынчсызданып, аларга ар кандай жардам көрсөтүүгө, ал тургай Казакстан элине гуманитардык жүктөрдү жөнөтүүгө даяр экенин белгиледи. Анткени алар эң башкысы адам өмүрүн сактап калуу экенин жана массалык баш аламандыкка, кандуу окуяларга жол бербөө керектигин түшүнүшөт.
«Бирок, тилекке каршы, Казакстандагы акыркы күндөрдө болгон окуялар 2,5 жылдан ашык убакыттан бери Кыргызстан Казакстандан таптакыр бөгөлүп турганына карабастан, ММКларда бизди козгоду. Кыргызстандын жарандары үчүн Казакстанга жетүү дээрлик мүмкүн эмес, жалгыз жол – авиация. Анын үстүнө жумасына бир-эки гана каттам болот, билет баасы Москвага караганда кымбат. Ал эми бай адамдар учактарды төлөй алышат, кирүү үчүн жүйөлүү себептер менен бардык сертификаттары, ПЦР жана Казакстандын бажы кызматында эмне үчүн бул өлкөгө учуп жаткандыгы тууралуу түшүндүрмөлөрү бар. Кыргызстан менен Казакстандын чек арасынан өтүү кыйын, өзгөчө кыргызстандыктар үчүн. Акыркы эки жылдан бери Казакстан чеп режиминде.
Бул ар бир адам түшүнүшү керек болгон биринчи жана маанилүү жагдай. Жеке мен ондогон адамдарды билем, ал тургай Казакстанга да дарыланбай бара албай калган. Дипломатиялык кызматкерлерден башка Кыргызстандын жарандары унаа аркылуу чек арадан өтүшү мүмкүн эмес. Бир гана учак менен, негиздөө менен, чоң акча жана Казакстандын атайын кызматтарынын толук текшерүүсү менен бара алышат”, – деп белгилейт эксперт.
Ошондуктан, ал белгилегендей, Казакстандагы митингдерге кыргызстандыктар массалык түрдө катышып жатат деген имиштер пайда болгондо, бул Кыргызстанда түшүнбөстүктөрдү жаратты. Анткени азыр карапайым калктын Казакстанга барып иштеши мүмкүн эмес, Алматы, Астанага болгон эмгек миграциябыз элитага айланып кетти. Бирок акыркы бир нече жылда бул адамдардын арасында катуу чектөөлөрдөн улам, ал жакка уча ала турган төрттөн бири гана калды. Ошондуктан, бул билдирүү чоң баш аламандыктарды жаратты – кыргызстандыктар кантип массалык түрдө Казакстанга келип калышы мүмкүн.
Денис Дердаков белгилеген экинчи жагдай – блогерлерд толтура. Казакстандык блогерлер тажиктер жана өзбектер менен катар кыргыздар дээрлик митингдин негизги күчү экенин айта башташты.
«Казакстандык досторуна ар тараптуу колдоо көрсөтүп, социалдык тармактарда тынчтыкты сактоо боюнча иш-чараларды ар тараптан координациялаган Кыргызстандын жарандары буга таң калып отурушат. Анткени кыргыз элинин Казакстанда эч нерсеге катышууга идеологиялык да, диний да, саясий да, социалдык да себептери жок. Биз бир тууган элбиз, этникалык жактан аймактагы эң жакын элбиз, бирок бизде социалдык-саясий системалар таптакыр башка. Казакстанда саясий система алда канча катаал. Бул таңгалууну жаратып, социалдык тармактарда алар казакстандык блогерлерге жок дегенде далил талап кылгыдай факты менен жигердүү жаза башташты. Буга казакстандык блогерлер аларга жазган комментаторлорду блоктошкон. Бул биринчи сюрприз болду “, – дейт саясат таануучу.
Бирок анын айтымында, Казакстандын алдыңкы телеканалдары 200 долларга революция жасоо үчүн алып келингенин мойнуна алган Кыргызстандын жаранынын видеосун көрсөтүшкөн.
«Бул скандал. Ал эми кармалган бишкектиктер Казакстанда алардын чакыруусу менен концерт койгон джаз музыкантын тааныгандан кийин окуя башка жакка өзгөрдү. Ал токмоктолгон, албетте, кыргызстандыктардын эч кимиси өзүнүн ордунда өзүн көргүсү келбейт, андыктан Казакстандагы мындан ары дестабилдештирүүнү каалаган күчтөр андан душманды табуу үчүн», – деди эксперт.
Ошол эле учурда ал теориялык жактан алганда бир нече ондогон кыргызстандыктар жумушка алынышы мүмкүн экенин бир дагы акыл-эси соо адам тана албасын белгиледи. Бирок, дагы бир жолу, саясат таануучу Денис Бердаков белгилегендей, мунун баары Казакстандын ички кутумунан гана өттү.
«Алгыла, түрт, мобилизация, куралдандыруу – бул мамлекеттик деңгээлде гана уюштурулушу мүмкүн. Бул биринчи нерсе. Экинчиден, видеодон Алматы баш болгон казак улутундагылар көчөгө чыгып, казакча кыйкырып жатышканын баары ачык көрдү. Ал жерде Кыргызстандан, Тажикстандан жана Өзбекстандан келген бир нече ондогон, шарттуу айтканда, жалданган, паракорлор эмне ойношу мүмкүн? Бул улуттар аралык араздашуу жана бүткүл Борбор Азия үчүн кооптуу абалды түзүү планына абдан окшош», – деди эксперт.
«Элчи» институтунун жетекчисинин айтымында, Кыргызстан менен Казакстандын Тышкы иштер министрликтери абдан тыгыз иштеши керек, анткени жакынкы коңшудан душмандын образын түзүү жаңжалдын кийинки чагымчылдыгы жана бул эки өлкөнүн элдеринин кызыкчылыгына туура келбейт”.
Булак: Todav.kg