Төрт-Көчөнүн стратегиялык мааниси кандай, жаңжал кайдан башталган? Карта
Тажикстандын Ворух анклавынын айланасы 1989-жылдан бери Кыргызстан менен Тажикстандын ортосундагы жаңжалдын уюгу болуп келген. Бул жерде жерге жана сугат сууга, жайыттарга жетүү көйгөйлөрү, транзит, чек ара соодасы жана трансулуттук кылмыштуулук проблемалары чырмалышкан.
Тажикстандын Исфара району менен тажик Ворухунун ортосундагы жолдун боюнда жайгашкан Көк-Таш кыргыз айылында кыргыздар менен тажиктер аралаш жашашат – бир көчө кыргыздар болсо, экинчи көчө тажик жарандары.
Бул айыл аркылуу Лейлек районун жана Баткен районунун бир бөлүгүн Кыргызстандын калган аймагы менен байланыштырган Баткен-Исфана жолу өтөт. 35 миң калкы бар Тажикстандын Ворух анклавы Ворух-Исфара жолу аркылуу чоң жолдор жана каттамдар менен байланышат.
Кыргызстандын Баткен-Исфана жолу менен Тажикстандын Ворух-Исфара жолу Төрт-Көчө тилкесинде кесилишет. Ак-Сай дарыясына (Ворух дарыясына) көпүрө да бар.
Бат-баттан чыр-чатактар болуп турганда тажиктер Баткен-Исфана жолун Төрт-Көчө шаарындагы көпүрөнүн алдынан тосуп турушат. Кыргыздар көбүнчө Ак-Сай айылында Ворух-Исфара жолун буушат.
Ворух-Исфара автожолу боюнча Тажикстандын эгемендүүлүгүн таануу иш жүзүндө Лейлек районун жана Баткен районунун бир бөлүгүн анклавга айландырууда.
2009-жылдын 3-мартында Коопсуздук кеңешинин статс-катчысы Адахан Мадумаров кол койгон протокол юридикалык күчкө ээ болгондо дал ушундай болмок. Протоколдун көчүрмөсүнө ылайык, Ак-Сай (Ворух) дарыясынын боюндагы 275 метрлик кууш жерди Кыргызстан Тажикстандан 49 жылга ижарага алып, ал үчүн номиналдык төлөм төлөйт. Башкача айтканда, эгер протокол акыры юридикалык күчкө ээ болсо, бул тар жер Кыргызстандын Лейлек району менен Баткен районунун бир бөлүгүн түздүк аркылуу кесип салмак.
