Кечээ, 25-декабрда, Бишкекте USAID уюмунун колдоосу менен Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы жана Шайлоо системалары боюнча эл аралык фонддун (IFES) өкүлчүлүгү тарабынан уюштурулган “Шайлоо учурунда добуштарды сатып алуу: эл аралык жана улуттук тажрыйба” деген темада тегерек стол болуп өттү. Бул тууралуу БШКнын маалымат кызматы билдирди.
Иш-чарага БШКнын, укук коргоо органдарынын, эл аралык уюмдардын өкүлдөрү катышты.
Кыргыз Республикасынын БШКнын төрайымы Нуржан Шайлдабекова добуштарды сатып алууга каршы туруу темасынын маанилүүлүгүн белгиледи.
«Добуштарды сатып алуу чындыгында эле шайлоочулардын эркин билдирүүгө таасир эткен эң күчтүү факторлордун бири. Пара алуунун таасири канчалык олуттуу экендигин биз өткөн шайлоодо көрдүк. Кыргыз Республикасынын шайлоо тутумун реформалоо процессинде биз добуш берүүнүн натыйжаларын эсептөөнүн ишенимдүүлүгүнө жетишкенибизге карабастан, ачууланган коом шайлоонун натыйжаларын кабыл алган жок. Пара берүү маселелерин чече албоо шайлоонун ишенимдүүлүгүн жана ачык-айкындыгын жогорулатууга багытталган реформанын башка компоненттерин иштеп чыгуунун маанисин жокко чыгарышы мүмкүн. Бул өткөн парламенттик шайлоодо Кыргыз Республикасында болгон окуя.
Шайлоо мыйзамдарын өркүндөтүү стратегиясын ишке ашыруунун алкагында, паракорчулукту токтотуп ачык шайлоо өткөрө алабыз. Биз пара алуу үчүн санкцияларды, кылмыштын мүнөзүн өзгөрттүк, добуштарды сатып алууга катышкан субъектилердин чөйрөсүн көбөйттүк », — деди ал.
БШКнын башчысы Кыргыз Республикасында добуш сатып алууга каршы туруу үчүн бардык зарыл компоненттерди эске алган мыйзамдуу негиз бар экендигин белгиледи.
“Кыргыз Республикасында ушул кезексиз президенттик шайлоого, кийинки жергиликтүү жана Жогорку Кеңешке шайлоолорго даярдануу, жакшы мыйзам базасы натыйжалуу практикалык иш менен айкалышкан учурда, добуштарды сатып алууга каршы күрөшүүнүн комплекстүү тутумун түзүү маанилүү. Анткени биз шайлоо аркылуу өтө маанилүү институттарды түзөбүз», — деди ал.
Эл аралык Шайлоо Системалары Фондунун (IFES) Кыргыз Республикасындагы өкүлчүлүгүнүн директору Рената Левовскийдин айтымында, укук коргоо органдарынын ишмердүүлүгү үчүн идеалдуу модель жок.
«Ар бир жеке өлкө шайлоочулардын добуштарын сатып алууга каршы туруу ыкмаларын калыптандырууга таасир эткен өзүнүн өзгөчө саясий, социалдык, экономикалык шарттары менен мүнөздөлөт. Бирок Кыргызстан дагы катышкан эл аралык келишимдер жана конвенциялар жөнүндө унутпашыбыз керек.
Кыргызстан 2005-жылы ратификациялаган БУУнун коррупцияга каршы күрөшүү боюнча конвенциясынын 67-беренеси ачык-айкындуулукту жайылтуу темасына арналган жана мамлекетти саясий партияларды жана талапкерлерди каржылоо процессинин ачыктыгын жогорулатууга багытталган мыйзамдык чараларды көрүүгө чакырат. Эл аралык тажрыйбага таянсак, бул көйгөйдү мыйзам чыгаруунун, тиешелүү аткаруучу органдардын, ошондой эле мыйзамдын талаптагыдай аткарылышын көзөмөлдөгөн жарандык коомдун катышуусу менен комплекстүү түрдө гана чечүүгө болот», — деди ал.
БШКнын мүчөсү Тынчтык Шайназаров паракорчулукка каршы күрөшүү боюнча КР БШКнын тез чара көрүү координациялык тобунун (БШК) иш-аракеттеринин алкагында жүргүзүлүп жаткан иштерге токтолду.
«Кыргыз Республикасынын президентин жана КРнын ЖК депутаттарын шайлоо жөнүндө Конституциялык Мыйзамдын 43-беренесинин 4-бөлүгүнө ылайык, шайлоо мыйзамдарынын бузулушуна ыкчам чара көрүү жана жарандарга маалымат берүү максатында, шайлоо комиссияларынын бардык деңгээлдеринде ыкчам жооп координациялык топтору түзүлдү. Топтордун курамына шайлоо комиссияларынын мүчөлөрү, прокуратуранын, Ички иштер министрлигинин, УКМКнын өкүлдөрү кирген. Координациялык топтордун иш-аракетинин алгоритми иштелип чыккан. Маалымат алуу үчүн каналдар берилет — телефондор, WhatsApp ж.б. 2020-жылдын 24-декабрына карата Жарандык Платформа КФ менен биргеликте мыйзам бузууларды аныктоого кандайча чара көрүү керектиги боюнча 16 тренинг өткөрүлдү. Прокуратуранын 300 кызматкери, Ички иштер министрлигинин 500 кызматкери окуудан өттү», — деди ал.
Катышуучулар добуштарды ар кандай көз караш менен сатып алуу көйгөйүн талкуулашты, анын ичинде эл аралык тажрыйба, Кыргыз Республикасында түзүлгөн кырдаалды талдап чыгышты.