«Баткен чек арасындагы окуялар биздин мамлекеттүүлүгүбүздүн 1991-жылдан берки экинчи башталгычы болуп калды»

Саясат таануучу Денис Бердаков Президент Садыр Жапаровдун бүгүнкү жасаган билдирүүсүнө токтолду.

«Биз жаңы Конституцияда мамлекеттик аппарат кичирейип баратканын көрүп жатабыз, президентке түз баш ийүү бар – президенттик администрациянын башчысы – министрлер кабинетинин башчысы. Жапаров убада кылгандай, бизди олуттуу жана өтө тез реформалар күтүп тургандыгын көрөбүз. Ал реформага убакыт жок деп так айтып жатат. Булар ар бир адам кемчиликсиз түшүнгөн чынчыл сөздөр. Жалпысынан алганда, учурдун нерви сүйлөө менен өтө кылдаттык менен кармалып турат.

Чындыгында, Баткен чек арасындагы окуялар биздин мамлекеттүүлүгүбүздүн 1991-жылдан берки экинчи башталгычы болуп калды. Биздин ким экенибизди, кайда экенибизди түшүнүүнүн глобалдык, адеп-ахлактык абалга келтирилиши, биз чоң көйгөйлөргө туш болгонубузду жана чечимдердин бири – бул билим экономикасы.

Экинчи жол – бизде салттуу өнөр жай тармагы бар, мисалы, тоо-кен тармагы абдан чоң потенциалга ээ жана гидротехникалык долбоорлор сыяктуу экономикалык жактан колдонулушу керек. Бирок биздин мамлекет катары күчүбүз – транзиттик потенциалды чыңдоо. Президенттин сөзүндө бул жөнүндө көп айтылат, бул кыргыз-өзбек-кытай темир жолу, Кыргызстанды аба хабына айландыруу жана башка бир катар долбоорлор.

Бизге старт керек, буга баары даярдалып жатканы айдан ачык – так, анык чектерге кол коюу. Андай болгонго чейин мындай долбоорлорду ишке ашыруу өтө татаал. Себеби биздин бөлүнбөгөн чек араларыбыз – тешиктер. Мындай шартта өтө олуттуу эл аралык донорлордун жана башка мамлекеттердин колдоосу менен ири инфраструктуралык долбоорлорду куруу миф.

Эми биз кайда баратканыбыз белгилүү болду. Кыргызстан хаб катары өнүгө алат жана өнүгүшү керек. Соода, аба соодасын, темир жол транспортун өнүктүрүүгө чектөөлөр жок. Кыргызстан аркылуу мүмкүн болушунча көп жолдор өтүшү керек, биз Кытайды Борбор Азия өлкөлөрү менен байланыштырышыбыз керек, ошондо биз коңшулар менен мүмкүн болушунча олуттуу транспорттук байланышта болушубуз керек.

Мындан тышкары, сөз сүйлөөдө биздин конкреттүү ички көйгөйлөрүбүзгө, бүтүндөй коомду алдыга жылдыруу жана коом менен теңтайлашуу, аны менен бирдей толкундоодо мамлекеттик аппаратты реформалоону кандайча жүргүзүү керектигибизге көп көңүл бурулду.

Тышкы саясат боюнча көптөгөн сүйлөгөн сөздөрдөн айырмаланып, көп нерсе айтылган жок, бирок өтө конкреттүү. Эмгек ресурстарынын экспорту жагынан да, соода жана бизнес жүргүзүү үчүн да сатуунун негизги рыногу ЕАЭБ экендиги так көрсөтүлгөн. Бирок коңшу мамлекеттер, биздин коңшулар – биринчи жолу мындай бурулуш жасалды – бул биздин миңдеген жылдар бою жашап келген чөйрөбүз, алар менен эки тараптуу жана көп тараптуу мамилелердин өнүгүүсү Борбордук Азиянын беш форматы маанилүү паритет.

Ошондой эле тышкы саясаттын башка ири оюнчулары менен 5 + 1 схемасы боюнча маанилүү паритет. Башкача айтканда, биз ар бир келген адамга кубанып, бирок конкреттүү мүнөзгө ээ болбогон Акаевдин көп векторлуу мүнөзү жөнүндө сөз кылбайбыз. Эмнени, ким менен, кайда жана кантип мамилелерди түзө алаарыңызды жана чындыгында эле так түшүнүк бар.