Кыргызстандын президенти Садыр Жапаров Дүйшөмбүгө болгон иш сапарында, ишенбөөчүлөрдүн пикирине карабай, ЖККУнун мүчөлөрүнүн ортосунда жаңжал чыгып кетсе, ыкчам жооп берүү механизмин түзүү боюнча актуалдуу маселени көтөрдү. Мамлекет башчысы өлкөнүн позициясы тууралуу билдирүүсү менен Кыргызстан жүргүзгөн саясаттын туура багытта экендигин дагы бир жолу көрсөттү. Мындай пикирин «Элчи» коомдук-саясий изилдөө борборунун директору, саясат таануучу Денис Бердаков билдирди.
“Кышында жана жазында Тажикстан менен болгон кырдаал мындай ыкчам жооп кайтаруу механизми керек экенин көрсөттү жана аны тез арада түзүү керек. Кыргызстан тынчтыкты сүйгөн мамлекет экенин дагы бир жолу көрсөттү жана чек ара маселелерин тынчтык жолу менен гана чечүүгө чакырды. Мамлекет башчысы биз эл аралык укуктук келишимдердин алкагында катаал иш-аракет кылаарыбызды жана Тажикстан менен келечекте узак мөөнөттүү Кыргызстан үчүн пайдалуу болгон позицияларды издей тургандыгыбызды белгиледи”, — деди серепчи.
ЖККУнун сессиясынын алкагында Ооганстандагы кырдаалды талкуулоодо Денис Бердаков «Президент Садыр Жапаровдун Тажикстанга барганы абдан жакшы болду — мындай сапарлар диалогду сактоо үчүн керек» деп баса белгиледи.
Эксперт белгилегендей, региондогу абал өтө оор, бүтүндөй аймакка Кыргызстанга көз каранды болбогон олуттуу чакырыктар коркунуч келтирүүдө жана ЖККУнун да, ШКУнун да мүчөлөрү диалогду улантуу зарыл. Бул эки негизги уюм кандайдыр бир жол менен Афганистандын коопсуздугуна таасирин тийгизет жана эгерде кандайдыр бир нерсе болуп кетсе, анда Кыргызстанды түрдүү коркунучтардан коргойт.
“Кыргызстандын позициясы, менимче, өтө сабырдуу жана салмактуу болчу. Президент Садыр Жапаров ыкчам жооп кайтаруу механизмдерин түзүү зарылдыгын айтты. Ооганстанда кээ бир топтор жана отряддар түндүккө кетет дегенге эч кандай шарт жок, бирок Афганистандын аймагында кырдаал курчуп, Ирак жана Сириядагыга окшош жарандык согушка жетиши мүмкүн деген олуттуу тынчсыздануу бар.
Анан бул бизге, анын ичинде качкындар аркылуу, жана биздин өлкөдөгү билинбеген, көмүскөдөгү радикалдарды активдештирүү аркылуу бизге таасир этиши мүмкүн. Андыктан, Кыргызстан бул маселе боюнча активдүү позициясын көрсөтүп, кандай механизмдер керек, кандай кыйынчылыктар бар экенин айтып жатканы абдан жакшы” — деп белгиледи эксперт.
Бердаковдун айтымында, президент Садыр Жапаровдун Ооганстан тууралуу айтканына өзгөчө көңүл буруу керек – Кыргызстан бул өлкөдө түзүлгөн кырдаалды де-факто тааныйт жана кыргыз тараптын Ооганстан менен достук мамилени колдоо жана анын ички иштеринде кийлигишпөө боюнча белгиледи. Мамлекет башчысы Кыргызстан Ооганстанда толук кандуу, коалициялык, инклюзивдүү өкмөт түзүүгө үмүттөнөрүн айтты, анткени бул жалпы региондогу стабилдүүлүккө карай жасалган кадам.
“Жапаров өзүнчө белгилегендей, региондо теократиялык мамлекеттин түзүлүшү уюмга мүчө өлкөлөрдөгү учурдагы абалга терс таасирин тийгизиши мүмкүн. Ошол эле учурда, ал Афганистандын жаңы өкмөтүнүн өкүлдөрү менен өлкөдөгү кырдаалды мүмкүн болушунча эртерээк турукташтыруу үчүн ар кандай маселелер боюнча кызматташуунун мүмкүн болгон варианттары боюнча диалог жүргүзүү зарылдыгын белгиледи. Маселе Ооганстанда 11 миллионго жакын тажик, үч миллионго жакын өзбек, дээрлик бир миллион түркмөн жана белгилүү сандагы этникалык кыргыздар, ошондой эле хозарийлер ж.б. бар.
Башкача айтканда, өлкө чындыгында такыр башка этникалык курамы бар провинцияларга бөлүнгөн. Ошентип, ал эмне болот? Федерациябы, конфедерациябы же өкмөттүн вертикалдуу модели? Кандай болсо да Кыргызстан ага жакын жашайт. Талибан коңшу мамлекеттерге кийлигишпей турганын жарыялады.
Ошондуктан, биз да агрессия көрсөтпөстөн, бул өлкөдөгү кырдаалды тынчтык жолу менен жөнгө салуу маселелерине ар тараптуу катышуубуз керек. Башкача айтканда, Кыргызстандын абдан салмактуу жана өз убагында жаралган позициясы бар. Мен ойлойм, коңшу мамлекеттердин да, Россия менен Кытайдын да лидерлери, башкача айтканда, региондогу негизги оюнчулар бул позицияны баалашат. Анткени бул акылга сыярлык, туура жана сергек мамиле”, — деп жыйынтыктады Денис Бердаков.
