Жылкынын өңү түсүнө жараша аталышы

Кула — денеси, башы сары, кум түстө, бутунун төмөн жагы, ичи, куйругу, жалы кара, кыр аркасынан куйруктун түбүнө чейин кара сызык кетет.

Сур — кула эмес, бозомтук өң.

Жээрде — денеси, куйругу, жалы мала же ачык кызыл.

Тору — денеси, башы кызгылт күрөң, ал эми жалы, куйругу, буттарынын ылдыйкы бөлүгү кара.

Карагер — денесинде кара кылдар көп, бирок башка түстөгү (кара-күрөң) кылдар да аралашкан, ошондуктан өңү чымкый кара болбойт.

Сарала — сарысы көп болсо сарала бээ же сарала ат же жашына жараша сарала тай, сарала кунан, сарала бышты деп атайбыз.

Карала — эгерде карасы кеп болсо карала кулун, тай, кунан, бышты, ат же бээ делинет.

Чабдар — денеси кара күрөң түстө, алмадай ак чоң темгилдери (точкалары) бар, куйругу, жалы ак же түтүндүн (дымчытый) өңүндөй.

Буурул — туулганда ак жундуу болот, кийин сары, кара, күрөң жүндөр аралаш, ал эми денеси, куйругу, башы, соорусу, жалы, бутунда ак кыл аралашпайт.

Торала — тору менен ак аралаш,

Боз — кыргызда мал баласын «ак» — деп атабайт. Ошондуктан өңү ак жылкыны боз же кызыл деп аташат.

Көк — көгүш тирилүү жылкы. Жаш кезинде көк кылдар көп болуп ал эми улам жашы көбөйгөн сайын бозоруп, боз түскө айланат. Жаш кезинде көк болсо 2-3 асыйынан тартып боз боло баштайт.

Сары тору — денеси сары бирок куйругу кара болот.

Чаар — денесиндеги ак жүндө күрөң тактар же денедеги күңүрт жүндө ак тактар бар.

Ала — ар кандай түстөгү жылкынын денесинде чоң-чоң ак тактар бар, же болбосо жартысы ак, жартысы кара же ар кандай түстө болот.

Ала аяк жээрде — денеси сары, бирок арткы эки бутунун чачыгынан өйдө ак болсо “ала аяк” аталат.

Күрөң — денеси киргилт сары түстө, жалы жана куйругу күңүрт кара болот.

Кара — денеси, куйрук жалы кара түстө болот.

Кыргыздар жылкынын денесиндеги кичинекей түсү боюнча өзгөчөлүктөрдү эске алып, ошого жараша да жылкы баласын ар түрдүү аташат.

Алар:

• Ак_байпак — төрт буту, тизеден ылдый ак болот.

• Кашка — мандайында ак так бар. Эгерде кашкасы узун болуп, устунку ээрдине өтүп кетсе мындай жылкыны ата-бабалар ыйык көрүп, минген эмес.

• Чекир — көзү көк, кый көз аттарды айтышкан.

• Сур_коён — ак менен каранын ортосу.

• Кашка_баш — эки колу, эки бутунда туяктын үстүндө (бакайында) ак түс жана башында кашкасы бар жылкылар,

• Ак_таноо — таноосунда агы болсо, ошого жараша аталган.

Кыргыздар эч качан ак ат, ак бээ деп атаган эмес, анткени, “ак” — деген сөз «ыйык, алланын аты» деп, ак түстөгү жылкыны боз, ак-боз же кызыл ат деп аташкан. Мындан сырткары чымчык-чаар деп да аташкан.

Каныбек Казыбеков