Президент Садыр Жапаров Глазго шаарына БУУнун климаттын өзгөрүүсү жөнүндө алкактык конвенциясынын 26-конференциясынын дүйнө лидерлеринин саммитине катышуу үчүн биринчи жолу Кыргызстандын атынан Европада расмий өкүл болууда.
Бул иш-чара маанилүү жана зарыл, бирок Жапаровдун саммитте сүйлөй турган сөзү анын Улуу Британияга келгени, тагыраагы, сапарга жеке учакты колдонду.
Эске сала кетсек, президенттин Ту-154 учагы эски, Европанын асманында учууга тыюу салынган. Кошумчалай кетсек, Кыргызстан Евробиримдиктин кара тизмесинде. Бирок ал жакка жетүү керек болуп, бир тарапка 90-96 миң еврого Мальта компаниясынын жеке менчик Embraer Lineage 1000 учагы тандалган.
Кошумчалай кетсек, президенттик администрация мындай чечимдин себептерин түшүндүргөн менен, бул каттамдын акысын ким төлөй турганы азырынча белгисиз.
Самитке айрым президенттер (мисалы, Владимир Путин) жолугушууну онлайн режиминде өткөрүүнү чечкен.
Денис Бердаков, эксперт
— Учуу абдан кымбат болду, буга шек жок. Бирок биздин учак чынында эле эски. Биздин бюджетибиз ушунчалык начар болгондуктан, президентке эң эле семиз учакты да сатып ала албайбыз. Самолет, негизи, керек, ал эми чакан делегациялар үчүн кандайдыр бир бизнес учак сатып алууга убакыт жетти.
Онлайн катышууга келсек, ошондой болсо деле болмок. Көпчүлүк адамдар үчүн Глазгодогу климаттык саммит маанилүү эместей сезилет. Бирок бул бир жылдан ашык убакыттан бери даярданган, маанилүү маселелер чечилип жаткан туура глобалдык жолугушуу.
Кыргызстан экологиялык квота алууга, мөңгүлөрдү сактап калууга, кургакчылык менен күрөшүүгө каражат чогултууну көздөп жатат, донорлордон акчаны жеке өзү эле алса болот, анткени инвестициялык климат, атүгүл гранттык жагдай абдан начар. Ал эми эң негизгиси Кумтөр маселесин чечүү.
Ал жакка климат боюнча атайын делегация келип, Жапаровдун жеке өзүнө чакыруу болгон, бул жогорку жана дүйнөлүк деңгээлге өтүүнү билдирет. Саммитти экологиялык маселелер гана чечилбестен, G-50 расмий эмес клубу деп атоого болот.
Көшөгө артында дүйнөнүн энергетика күн тартиби, заманбап технологияларга өтүү, электр унаалары, күн жана шамал энергиясы талкууланууда.
Кыргызстан дүйнөлүк оюнчулардан – АКШ, Кытай, Франция жана Германиядан инвестиция алууга ниеттенүүдө. Ошондуктан, ал жакка учуп, түз эфирде катышуунун мааниси бар.
Учуу үчүн ал акча, албетте, кээ бир өлкөлөр үчүн олуттуу эмес. Бирок биздин бюджетке акча көп. Бир нече маселелер чечилсе, сапардын мааниси болмок.
Америка Кошмо Штаттары менен Улуу Британиянын кызыгуусун туудурган бул форумга кирүү, жок дегенде, кандайдыр бир жол менен бул дүйнөнүн күчтүүлөрү менен бир нече жылдан бери өтө начар абалда болгон дипломатиянын ошол векторлору боюнча сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүгө мүмкүндүк берет.
Ооба, Россия менен жакшы мамилебиз бар, Түркия менен абдан динамикалуу, ошондой эле Кытай менен туруктуу мамилебиз бар. Бирок технологиялык жана каржылык жактан алар Түштүк Корея, АКШ, Япония жана Улуу Британия менен абдан начар иштешти.
Азыр экономикада мега-глобалдык реструктуризация жүрүп жатат, андыктан акчаны бул багытка тартса болот.
Табылды Акеров, саясат таануучу
— Жапаровдун сапары Кыргызстан үчүн да, өзү үчүн да плюс, анткени көптөн бери тышкы дүйнө менен активдүү байланыш болгон эмес. Ал эми Садыр Жапаровду дүйнөлүк коомчулук тааныбайт, же дүйнөлүк коомчулук аны мыйзамдуу кыргыз өкмөтү катары тааныбайт деген сөздөр ар дайым айтылып келет. Эми премьер-министрлер менен активдүү баарлашууну жана башкаларды көрүүгө болот.
Албетте, бардык мамлекеттер менен тыгыз байланыш түзүлүп, долбоорлорду ишке ашырууда кызматташуу болгондо эффект болот. Ошондо сапар акталат.
Онлайн жолугушууларды өткөрүүгө жана сүйлөөгө болот, бирок бул азыраак эффективдүү болмок. Бүгүнкү күндө ар бир адам активдүү байланышты көрүүдө. Бул өзгөчө шайлоо алдында белгилүү бир жагдайларды алып келет. Бул көрсөткүч өлкөдөгү туруктуулук үчүн белгилүү бир дивиденддерди алып келет.
Эдил Осмонбетов, саясат таануучу
— Глазгодо өтүп жаткан саммиттин өзү чоң мааниге ээ, анткени коронавирустан кийинки дүйнө жана дүйнөлүк тартип кандай өнүгө турганын дүйнөлүк державалар чечет. Экология маселеси бардык өлкөлөрдө биринчи орунда турат. Тилекке каршы, климаттын өзгөрүшү биз күткөндөн да тез жүрүп жатат жана ал өлкөнүн өнүгүүсүндө чоң роль ойнойт.
Бул жагынан алганда, Кыргыз Республикасынын Президентинин сапары 2020-жылдын октябрь айындагы окуялардын фонунда маанилүү жана биз эл аралык изоляциядан толук чыга элекпиз. Ал эми сапар маалыматтык максатта, бул Кыргызстандын презентациясы жана эл аралык изоляциядан чыгуунун элементтеринин бири катары.
Негизинен Кытай менен Орусиянын лидерлеринин онлайн баяндамалары саясий окуялардын алкагында салтка айланган. Ал эми мындай ири иш-чарага жеке катышууңузда, ал жеке мамилелерди курууга жана чоң натыйжаларга жетишүүгө мүмкүндүк берет.
Учак менен барууга келсек, башка өнүккөн өлкөлөрдүн жетекчилеринин үлгүсүнө таянып, авторитетти бекемдөө үчүн үзгүлтүксүз рейс жасаганы жакшы болмок. Ооба, бизнес класста, бирок баары бир жакшы болмок.