Россия Борбор Азиянын туруктуулугуна кызыкдар, ошондуктан ал Кыргызстан менен Тажикстандын ортосундагы чыр-чатакты жөнгө салууга салым кошкусу келет, деп билдирди көз карандысыз саясат таануучу Марс Сариев.
Бир күн мурун Сочиде Россиянын Президенти Владимир Путин менен Кыргызстандан кесиптеши Садыр Жапаровдун жолугушуусу болуп өттү. Лидерлер эки тараптуу кызматташтык, анын ичинде коронавирус пандемиясына каршы күрөшүү маселелерин талкуулашты. Кыргызстан менен Тажикстандын чек арасындагы кырдаалдын курчушуна байланыштуу тема дагы кыйгап өткөн жок. Апрелдин аягында кыргыз-тажик чек арасындагы кырдаал татаалдашып кетти. Исфара дарыясынын жогорку агымындагы Головная суу бөлүштүрүүчү пунктундагы сууга жетүү маселесинен улам жаңжал чыккан.
Эки өлкө тең бул аймакты өзүнө таандык деп эсептешет. Жергиликтүү тургундардын ортосундагы кагылышуулар тез арада эки өлкөнүн аскер кызматкерлеринин кагылышуусуна өтүп кетти. Снаряд жардыруу учурунда 50дөн ашуун адам өлүп, 300гө жакын адам жаракат алган. Курман болгондордун көпчүлүгү чыр-чатак болгон жердеги карапайым адамдар болгон.
Дүйшөмбү менен Бишкек 1-майда толугу менен ок атышууну токтотуу жана чек аралардан аскерлерди чыгарып кетүү жөнүндө макулдашышты. Эки тарап тең мамлекеттик чек араны тактоого даярданып жатышат. Кыргызстан менен Тажикстанда талаштуу аймактар көп, ошондуктан чек ара аймактарынын жашоочулары үчүн суу ресурстарына, жолдорго жана айыл чарба жерлерине жетүү маселе жаралат.
Кыргызстандын коомдук саясат институтунун эксперти, көзкарандысыз саясат таануучу Марс Сариев Россия эмне үчүн тараптардын ортосундагы чыр-чатакты жөнгө салууда ортомчулук кылгысы келип жаткандыгы жөнүндө «ПолитЭксперта» редакциясына берген маегинде айтып берди.
Анын айтымында, кыргыз-тажик чек арасындагы кырдаалдын курчушу Жамааттык Коопсуздук Келишим Уюмунун (ЖККУ) жана Евразия экономикалык бирлигинин (ЕАЭБ) имиджине күчтүү таасирин тийгизди. Москва Борбор Азия өлкөлөрүнүн ортосунда куралдуу кагылышуулардын келип чыгышына тынчсызданууда.
«Тажикстандын Президенти Эмомали Рахмондун Москвага сапарынан кийин, Жеңиш күнүн белгилөө учурунда, Кыргызстандын башчысы Садыр Жапаров менен жолугушуу болушу керек эле. Бул Борбор Азия мамлекеттеринин ортосундагы кырдаалды турукташтыруу үчүн керек. Москва бул аймакты жоготуп алуу коркунучун жакшы түшүнөт, айрыкча Кыргызстан Россия Федерациясынын “Брест чеби” деп эсептесе болот”, — деп түшүндүрдү саясат таануучу.
Сариев белгилегендей, аскердик көз караштан алганда, Дүйшөмбү менен Бишкек талиптер тарабынан кол салынган учурда биринчи жана экинчи коргонуу тилкеси болуп саналат. Анын пикири боюнча, алар Афганистанда америкалык аскерлер тез арада чыгып кеткенден кийин бийликке келе алышат. АКШ армиясынын бир бөлүгүн Борбор Азияга калтыргысы келет. Бирок, аймак өлкөлөрү үчүнчү мамлекеттердин куралдуу күчтөрүн өз аймактарына жайгаштырууга каршы чыгып жатышат, деп билдирди саясат таануучу.
“Афганистандагы кырдаалдын курчушу олуттуу коркунуч. Андыктан Россия Кыргызстандын НАТОго мүчө болгон Түркияга карай жылып кетпешине кызыкдар. Москва Талибан армиясы басып алган учурда, коргонуунун биринчи жана экинчи эшелону боюнча өз чек араларын камсыздоону каалайт. Анткени Афганистан Өкмөтүн Талибандын өкүлдөрү (Россия Федерациясында тыюу салынган) кулатышы мүмкүн.
Кыргызстан менен Россиянын башчыларынын жолугушуусунун себеби ушул», — деди маектеш.Сариев белгилегендей, ушул эле себептен ЖККУ, ЕАЭБ жана ШКУнун алкагында өз ара аракеттенүүнү арттыруу боюнча сүйлөшүүлөр жүрүп жатат, ошондой эле экономикалык өз ара аракеттенүү жана Кыргызстанга мындан аркы жардам көрсөтүү дагы каралат.
Жамааттык Коопсуздук Келишим Уюмунун түзүмүн реформалоо боюнча суроолор көтөрүлүп жатат. Бул кыргыз-тажик чек арасындагы жаңжал сыяктуу стандарттуу эмес кырдаалды алдын-ала көрүүгө мүмкүндүк берет, — деп пикирин жыйынтыктады саясат таануучу.
Булак: «ПолитЭксперта»